Nu alles stilstaat ontdekken we met zijn allen waar het in het leven werkelijk om gaat. Trend forcasters en filosofen zien de kansen voor een betere wereld en een belangrijke rol voor de creatieve makers.
V.l.n.r. Charles Eisenstein, Sasha Costanza-Chock en Lidewij Edelkoort
De coronacrisis zal onze wereld veranderen. Het post-COVID-19 tijdperk zal een betere wereld brengen, een wereld waarin zachte waarden en publieke beroepen hoger worden gewaardeerd dan geldzucht en ongebreidelde consumptie. Alles zal duurzamer en eerlijker worden, houden trend forecasters en filosofen ons voor. Wishful tinking volgens anderen, maar het is onmiskenbaar zo dat we in deze tijd ervaren wat er werkelijk toe doet in het leven en met hoeveel minder we toekunnen.
Ook in de creatieve wereld wordt volop gespeculeerd over veranderende omstandigheden en nieuwe kansen die zich zullen voordoen en wat die betekenen voor creatieve beroepen.
Creativiteit zal op veel niveaus nodig zijn om straks het leven weer op te pakken, zei trend forecaster Lidewij Edelkoort begin maart al tegen Dezeen. ‘We zullen straks een blanco pagina hebben voor een nieuw begin, omdat veel bedrijven en geld zullen worden weggevaagd tijdens het proces van vertraging. Bij het herinrichten en herstarten zal veel inzicht en durf vereist zijn om een nieuwe economie op te bouwen met andere waarden en manieren om productie, transport, distributie en detailhandel aan te pakken.’
‘Weg met die rommel’
‘We zullen alles opnieuw moeten uitvinden zodra het virus onder controle is. En waar ik op hoop is een ander en beter systeem, met meer respect voor menselijke arbeid en omstandigheden. We zullen gedwongen worden te doen wat we al veel eerder hadden moeten doen.’
Edelkoort verwacht dat we straks met veel minder genoegen zullen nemen. ‘Al dat reizen, al dat werken, al dat mailen, al dat extra’, zei ze begin april in VPRO’s Tegenlicht. ‘Mensen zullen merken dat het niet veel uitmaakt in hun leven. Al die rommel waren we eigenlijk al jaren spuugzat en minder consumeren is beter voor de aarde.’
Design Justice
Ontwerpers, reclamemakers en andere creatieve makers kunnen een rol spelen bij die ommezwaai, zegt ook Sasha Costanza-Chock, associate professor aan het Massachusetts Inistitute of Technology (MIT) die net het boek Design Justice. Community-led practices to build the worlds we need publiceerde. Dat boek schreef ze voor de crisis, maar krijgt door de pandemie extra betekenis.
‘Ik denk dat het een heel belangrijk moment is. Het is een wereld-veranderend moment’, zei Costanza-Chock tegen Dezeen. De wereldwijde crisis ‘biedt mensen van overal in het politieke spectrum de mogelijkheid om ideeën voor een radicale transformatie naar voren te brengen en die mogelijk snel te laten adopteren, omdat mensen nu op zoek zijn naar oplossingen om door deze periode heen te komen. Overheden experimenteren ineens met iets dat veel weg heeft van een universeel basisinkomen. Als niemand kan werken, is de enige manier om alles draaiende te houden voldoende geld naar iedereen te sturen om te overleven.’
Radicale voorstellen
Maar Costanza-Chock ziet ook de keerzijde en de mogelijkheid dat armoede en ongelijkheid alleen maar groter worden. ‘De kans is groot dat de bestaande structurele ongelijkheid wordt verdiept. Ontwerpers moeten nadenken over hoe ze dit moment kunnen aangrijpen om radicale voorstellen te doen, maar ook, hoe we enkele van de radicale voorstellen die nu van extreemrechts komen kunnen tegengaan?
Om dat verschil te maken nodigt Costanza-Chock iedereen uit lid te worden van het Design Justice Network, dat toegang geeft ‘tot alle bronnen die we intern ontwikkelen. Er gebeurt veel in het netwerk en deelnemers produceren veel materiaal om elkaar te helpen nadenken over verschillende domeinen.’
Tijd voor compassie
Ook de Amerikaanse auteur en filosoof Charles Eisenstein ziet in een lang, indrukwekkend betoog, dat door Next Nature Network werd overgenomen van Eisensteins eigen site, kansen voor een samenleving waarin winstbejag en ongelijkheid plaats maken voor compassie en solidariteit. ‘COVID-19 laat ons zien dat wanneer de mensheid verenigd is in een gezamenlijk doel, fenomenaal snelle verandering mogelijk is’, schrijft hij. En: ‘We moeten ons afvragen waarom we in staat zijn onze collectieve wil te verenigen om het virus in te dammen, maar niet om andere ernstige bedreiging van de mensheid het hoofd te bieden.’
Eisenstein noemt een paar van die bedreigingen: honger, waar vorig jaar vijf miljoen kinderen wereldwijd aan zijn gestorven, zelfmoord (1 miljoen doden per jaar), auto-immuunziekten en obesitas waar vele tientallen miljoenen aan lijden. ‘Waarom zetten we niet alles op alles om een nucleair armageddon of een ecologische ineenstorting te voorkomen, maar streven we, in tegendeel, keuzes na die die gevaren alleen maar versterken?’
Herstel van verbondenheid
Eisenstein ziet en antwoord in het feit dat we het virus te lijf kunnen gaan met controle en waarschuwt meteen voor de gevaren van een controle die ten koste van alles wat ons lief is blijven zal blijken. ‘Hoeveel van het leven zijn we bereid op te offeren op het altaar van de veiligheid?’, vraagt hij. ‘We kunnen verhoogde niveaus van afzondering en controle normaliseren, geloven dat ze nodig zijn om ons veilig te houden, en een wereld accepteren waarin we bang zijn om dicht bij elkaar te zijn. Of we kunnen profiteren van deze pauze, deze pauze in het normale, om een pad bewandelen van hereniging, holisme, herstel van verloren verbindingen, herstel van de gemeenschap en weer in het web van het leven stappen.’
Eisenstein ziet dat mensen nu vragen oproepen die voorheen waren voorbehouden aan activisten. Vragen over daklozen, vluchtelingen en mensen die plotseling zonder werk zitten. Waardoor ideeën als het universele basisinkomen opbloeien. ‘Hoe beschermen we degenen die vatbaar zijn voor COVID?’ krijgt volgens Eisenstein een algemener vervolg: ‘Hoe zorgen we in het algemeen voor kwetsbare mensen?’.
COVID-19 schenkt ons een reset, zegt Eisenstein. Die kans moeten we met zijn allen grijpen en daar kan, voegen we hier toe, de creatieve klasse een grote rol in spelen.
Zie ook ‘9 voorstellen voor een betere wereld na corona’ van VPRO Tegenlicht
Eetontwerper Marije Vogelzang heeft een webinar online gezet met als titel How Food and Design can change the world
Bekijk ook deze videoboodschap van Lonneke Gordijn van Studio Drift aan het Virtual Design Festival van Dezeen
